در این نوشته به اموری پرداخته ایم که بیانگر اشاره‌ی تورات و انجیل به پیامبر اسلام صلوات الله علیه می باشند.
خداوند در آیه ۱۵۷ سوره اعراف می‌فرماید: «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاهِ وَالْإِنْجِیلِ»(همانان که از این فرستاده پیامبر درس نخوانده، که [نام] او را نزد خود در تورات و انجیل نوشته مىیابند پیروى مى‌کنند).
این آیه بیانگر آن است که نام پیامبر (ص) و وصف او و بشارت به نبوت و رسالتش از جانب خداوند متعال در تورات موسی(ع) و انجیل حضرت عیسی(ع) نوشته شده است؛ اهل کتاب از یهودیان و مسیحیان با توجه به آنچه در تورات و انجیل آمده به این موضوع واقف هستند.
این یکی از بزرگترین دلایل اثبات نبوت رسول خدا و صدق رسالت اوست، زیرا اگر نام او و صفات او در دو کتاب یاد شده نوشته نمی‌شد، یهودیان و مسیحیان نمی‌پذیرفتند که آن نفر، حضرت محمد(ص) خاتم النبیین است. به این ترتیب آمدن نام مبارک ایشان در دو کتاب تورات و انجیل حجت را بر آنها تمام می‌کند.
از این رو بشارت بعثت رسول اکرم(ص) پیوسته از سوی پیامبران، اولیاء و اوصیاء، احبار، راهبان، حکما و علما از زمان موسی (ع) تا زمان تولد حضرت محمد (ص) و پس از ولادت ایشان نقل شده است.
اما بشر با پیروی از امیال و داشتن تکبر نسبت به حق، همواره در انکار و سرپیچی از پیامبران و حجت‌های هدایت اصرار می‌ورزید. خداوند متعال در آیه ۸۷ سوره بقره می‌فرماید :«وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَقَفَّیْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَکُلَّمَا جَاءَکُمْ رَسُولٌ بِمَا لا تَهْوَى أَنفُسُکُمْ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقًا کَذَّبْتُمْ وَفَرِیقًا تَقْتُلُونَ» (و ما به موسی کتاب تورات عطا کردیم و از پی او پیغمبران فرستادیم و عیسی پسر مریم را به معجزات و ادلّه روشن، حجتها دادیم و او را به واسطه روح القدس توانایی بخشیدیم. آیا هر پیغمبری که از جانب خدا اوامری بر خلاف هوای نفس شما آرد گردنفرازی و سرپیچی نموده و (از راه حسد) گروهی را تکذیب کرده و جمعی را به قتل می‌رسانید؟!)
به علاوه انکار نبوت حضرت محمد(ص) از سوی یهودیان و مسیحیان، درواقع انکار موسی(ع) و پیامبرانی است که پس از او آمده‌اند و ایمان به او ایمان به همه آنها است. این مردمان صفات اثبات شده او را در تورات و انجیل یافتند و این امر را تاریخ برای ما نقل می‌کند و در روایات از طریقت علمای مسلمان و غیرمسلمان آمده است.
در اینجا به ذکر یک روایت اکتفا می‌کنیم: از بین روایات فراوان که از اهل بیت(ع) نقل شده است که شیخ صدوق از امام موسی بن جعفر(ع) و ایشان از پدرانش و پدرانش از امیر‌المومنین(ع) نقل کردند و حاکم بیهقی در الدلائل آن را روایت کرده است و السیوطی در الدر المنثور از آن دو نقل کرده است که علی(ع) فرمود: یک یهودى از رسول خدا(ص) چند دینار طلب داشت و آنها را مطالبه کرد. حضرت فرمود: اى مرد یهودى! فعلًا چیزى ندارم که بدهم. او گفت: اى محمّد! رهایت نمى‌کنم تا طلبم را بپردازى. رسول خدا فرمود: پس، من هم با تو مى‌نشینم. حضرت در کنار او آن قدر نشست که در همان جا نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا و صبح را خواند.
اصحاب رسول خدا(ص) آن مرد را تهدید مى‌کردند. پیامبر به آنان فرمود: با او چه مى‌کنید؟! عرض کردند: اى رسول خدا! یک یهودى شما را نگه دارد؟! فرمود: پروردگارم مرا مبعوث نکرده تا به ذمی و غیر ذمی ستم کنم. روز بعد مرد یهودى اسلام آورد و متوجه شد نشانه‌هایی که از ایشان در تورات آمده، درست است. (بحار الأنوار: ۱۶/ ۲۱۶/ ۵)
از آنجا که بعداً تورات و انجیل دستخوش تحریف شدند (آنگونه که پیش از آن هم شده بود) ، بسیاری از بشارت ها به ظهور حضرت محمد (ص) از این کتب حذف شده است. اما همچنان عبارات اندکی وجود دارد که از آنها بشارت به پیامبر اسلام را می توان دریافت.
پیامبر اکرم (ص) در تورات
از نمونه هایی که در تورات به وجود پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله اشاره شده است جملاتی است که در خطاب به حضرت موسی علیه السلام در سفر تثنیه از عهد عتیق آمده است:
نبى اى را از براى ایشان از میان برادران ایشان مثل تو مبعوث خواهم کرد و کلام خود را در دهانش خواهم گذاشت و هر آن چه به او امر فرمایم به ایشان خواهد گفت و هر کسى که سخنان مرا، که او به اسم من مى گوید، نشنود من از او مطالبه خواهم کرد.
مسیحیان به بیانى که در کتاب اعمال رسولان آمده است، مصداق این بشارت را حضرت عیسی مسیح علیه السلام مى دانند. اما قرائنی در عبارات این کلام وجود دارد که نشان می دهد این عبارات به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله اشاره دارد. یکی از آنها عبارت « از میان برادران ایشان » است.
کتاب مقدس از حضرت ابراهیم علیه السلام به عنوان دوست و خلیل خدا یاد مى کند. حضرت ابراهیم علیه السلام دو همسر به نام هاى ساره و هاجر داشت. هاجر اولین پسر حضرت ابراهیم، حضرت اسماعیل علیه السلام، را به دنیا آورد. در این زمان، حضرت ابراهیم علیه السلام هشتاد و شش ساله بودند. هنگام عهد خدا با حضرت ابراهیم علیه السلام، حضرت اسماعیل علیه السلام یگانه فرزند ایشان بود.
همسر دیگر حضرت ابراهیم، ساره، نیز در ایام پیرى باردار شد و پسرى به دنیا آورد و حضرت ابراهیم علیه السلام نام او را اسحاق نهادند.
عهد عتیق فرزندان اسماعیل و فرزندان اسحاق را در مقابل یکدیگر با هم برادر خوانده است. فرزندان اسحاق یهودى و فرزندان اسماعیل عرب زبان بودند. حضرت محمد صلى الله علیه و آله از نژاد اسماعیل، فرزند اول ابراهیم خلیل الله علیه السلام، بود که خداوند او را از میان برادران اسرائیل (یعنى از نژاد اسماعیل) برگزید و این دقیقاً همان چیزى است که در خطاب به حضرت موسی (ع) آمده است.
عبارت دیگر که با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تطبیق دارد این عبارت است: «و کلام خود را در دهانش خواهم گذاشت و هر آن چه به او امر فرمایم به ایشان خواهد گفت»
در کتاب اشعیاى نبى (ع) چنین آمده است: «و آن طومار را به کسى که خواندن نداند، داده، گویند؛ این را بخوان و او مى گوید؛ خواندن نمى دانم.»
رسول اکرم (ص) چهل ساله بودند که در غار حرا، در شب بیست و هفتم ماه رجب، جبرئیل امین ایشان را با زبان مادریشان مورد خطاب قرارداد و فرمود: بخوان، او فرمود: من خواندن نمى دانم. به او گفته شد: به نام خداوند کریم خود بخوان.
این چنین فرشته وحى، کلمات الهى را بر دهان مبارک ایشان گذاشت و حضرت نیز به همان صورتى که به ایشان وحى و القا شده بود، تکرار کردند و به مردم ابلاغ نمودند.
دیگری که در این بخش از تورات آمده است این است: “و هر کسى که سخنان مرا، که او به اسم من مى گوید، نشنود من از او مطالبه خواهم کرد.”
در سراسر قرآن کریم، که معجزه جاوید حضرت محمد صلى الله علیه و آله است، یک اظهارنظر و تفسیر و حتى یک کلمه و اشاره از خود ایشان یا از یاران مؤمن و صدیق او دیده نمى شود. قرآن کریم، به تمامى، وحى و کلام خدا و از زبان خداست و همه سوره‌ها به جز سوره توبه با نام خدا آغاز می‌شوند.
مسلمانان به تبع نبی خود، هر امرى را با نام خدا شروع مى کنند و هر کارى را که با نام اقدس خدا شروع نشود ابتر مى دانند. اما مسیحیان امور خود را با نام خدا شروع نمى کنند، بلکه با نام «پدر، پسر، روح القدس » شروع مى کنند، در حالى که خدا اسمى است که جنسیت بردار نیست. بنابراین، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله که از خدا و به نام خدا سخن مى گفت، مصداق این بشارت است.
حضرت محمد (ص) در انجیل
بر حسب نقل اناجیل، حضرت عیسی (ع) بعد از خود از شخصی خبر می دهد که شرعش ابدی و حکومتش برای همیشه باقی خواهد بود. «انجیل یوحنا» حضرت محمد (ص) را بیان کننده عموم راههای هدایت معرفی کرده و می گوید: «و بسیار چیزهای دیگر نیز دارم به شما بگویم لیکن اکنون طاقت تحمل آنها را ندارید ولی چون او، یعنی روح راستی آید، شما را به جمیع راستی هدایت خواهد کرد، زیرا که از خود تکلم نمی کند بلکه به آنچه شنیده است سخن خواهد گفت و از امور آینده به شما خبر خواهد داد.»
این عبارات مشابه با همان بشارت «توراه» است که در بالا نقل کردیم: «و کلام خود را به دهانش خواهم گذاشت و هر آنچه به او امر فرمایم به ایشان خواهد گفت» و این صفت تنها قابل تطبیق بر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و اله است
همچنین عیسی (ع) حضرت محمد (ص) را با عنوان «مسیحا» یا «مسیح منتظر» یاد کرده و در جواب عده ای که از وی سؤال می کنند که تو کیستی؟ می گوید :«به درستی که معجزاتی که خدا آنها را بر دست من می کند ظاهر می کند. اینکه سخن می کنم به آنچه خدا می خواهد و نمی شمارم خود را مانند آنکه از او سخن می رانید، زیرا که من لایق آن نیستم که بگشایم بندهای جرموق یا دوالهای نعل رسول الله را که او را «مسیحا» می نامید. آنکه پیش از من آفریده شد و زود است بعد از من بیاید و زود است بیاورد کلام حق را و نمی باشد آیین او را نهایتی»
در جای دیگر پس از آنکه در زیر درختی فرستاده ی آینده را به بزرگی یاد می کند، پیروان خود را به رحمت ایزدی بشارت داده می گوید:
«خوشا به حال کسانی که گوش به سخن او می دهند وقتی که به جهان بیاید، زیرا که رحمت خدا برایشان سایه خواهد افکند. چنانکه این درخت خرما ما را سایه افکنده است. آری چنانکه این درخت از حرارت سوزان آفتاب ما را نگاه می دارد، همچنین رحمت خدا نگاه می دارد ایمان آورندگان به آن اسم را از شر شیطان. شاگردان در جواب گفتند: ای معلم! کدام کس خواهد بود آن مردمی که از او سخن می رانی که به جهان خواهد آمد؟ یسوع به شگفتی دل، در جواب فرمود: که همانا او محمد (ص) پیغمبر خداست. وقتی که او به جهان بیاید چنان که باران زمین را قابلیت بخشد که بار بدهد بعد از آنکه مدت مدیدی باران منقطع شده باشد، همچنین او وسیله اعمال صالحه میان مردم خواهد شد برحمت بسیاری که با خود می آورد. پس او ابر سفیدی است پر از رحمت خدا و آن رحمتی است که آن را خدا بر مؤمنان نثار می کند نرم نرم مثل باران.»
فصل ۹۷ انجیل برنابا نیز آمده است که وقتی از نام حضرت عیسی (ع) «مسیحا» پرسش بعمل آمد، آن حضرت جواب داد:
«نام مسیحا عجیب است زیرا که خدا خود وقتی که روان او را آفرید و در ملکوت اعلی او را گذاشت خود او را نام نهاد. خدا فرمود: صبر کن ای محمد! زیرا که برای تو می خواهم خلق کنم بهشت و جهان و بسیاری از خلایق را که می بخشم آنها را به تو حتی اینکه هر که تو را مبارک می شمارد مبارک می شود و هر که با تو خصومت کند ملعون می شود . وقتی که تو را به سوی جهان می فرستم، پیغمبر خود قرار می دهم به جهت خلاصی و کلمه تو صادق می شود حتی اینکه آسمان و زمین ضعیف می شوند و لیکن دین تو هرگز ضعیف نمی شود، همانا نام مبارک او محمد (ص) است. آن وقت جمهور مردم صداهای خود را بلند کرده گفتند : ای خدا بفرست برای ما پیغمبر خود را. ای محمد (ص) ! بیا برای خلاصی جهان.»
فخر الاسلام گوید: در یکی از اناجیل متروکه خطی که قبل از بعثت خاتم الانبیاء با قلم بر پوست نوشته شده بود، در کتابخانه بعضی از نصارای پروتستانت در مدرسه خود آنها دیدم، در جزو وصایای حضرت مسیح به شمعون پطرس که به این نحو مرقوم شده بود: ای شمعون! خدا به من فرمود: تو را وصیت می کنم ای پسر مریم! به سید المرسلین و حبیب خود احمد (ص) صاحب شتر سرخ که صورتی همچون ماه و دلی پاک و بنیه ای قوی دارد، بزرگ فرزندان آدم و رحمت برای جهانیان و پیغمبر امی عربی است. ای عیسی! تو را امر می نمایم که بنی اسرائیل را امر نمایی که او را تصدیق نموده به وی ایمان آورند و از متابعت و نصرت او تقاعد نورزند. عرض کردم: پروردگارا! کیست آن بزرگوار؟ خدا فرمود: ای عیسی! او محمد فرستاده خداست برای تمام جهان. خوشا به حال این پیغمبر و خوشا به حال آنان که بگفته اش گوش فرا دادند و بر دین او از دنیا بروند . اهل زمین بر او درود می فرستند و اهل آسمان از برای او و امت او طلب مغفرت می نمایند .
انجیلهای فارسی کنونی نیز کلمه «پارقلیطا» را از «پارقلیطوس» گرفته و به معنی «تسلی دهنده» بکار برده اند: در فصل ۱۴ انجیل یوحنا آمده است: «اگر مرا دوست دارید احکام مرا نگاه دارید و من از پدر سؤال می کنم، و پارقلیطای دیگری به شما عطا خواهد کرد تا همیشه با شما بماند… این سخنان را به شما گفتم وقتی با شما بودم لیکن «تسلی دهنده» یعنی روح القدس که پدر او را به اسم من می فرستد او همه چیز را به شما تعلیم خواهد داد، و آنچه به شما گفتم به یاد شما خواهد آورد.»
«و من به شما راست می گویم که رفتن من برای شما مفید است زیرا اگر نروم «تسلی دهنده» نزد شما نخواهد آمد.»
«لیکن چون «تسلی دهنده» که او را از جانب پدر نزد شما می فرستم آید یعنی روح راستی که از پدر صادر می گردد، او بر من شهادت خواهد داد»
گرچه مفسرین انجیل پافشاری کرده اند که بگویند مقصود از «پارقلیطا» روح القدس است ولی با اندک تأمل و تحلیل در آیات گذشته و علامات و امتیازاتی که برای شخص مورد بشارت ذکر کرده اند روشن و مبرهن می شود که تطبیق پارقلیطای موعود با «روح القدس» از جهاتی چند غیر قابل قبول و امکان ناپذیر است. زیرا آیات گذشته بشارت از ظهور کسی پس از حضرت عیسی (ع) می دهد که:
- آمدنش مشروط و منوط به رفتن مسیح بوده و شخصیت عظیم روحانی او به اندازه ای از مسیح برتر و والاتر است که رفتن عیسی (ع) به منظور ظهور و تابش آن خورشید فروزان برای بشریت بسی سودمند و مفید بوده است.
- او پارقلیطای دیگری است که برای همیشه و تا انقراض جهان شخصیت و آیینش بر بشریت حکومت کند.
- وی درباره مسیح شهادت داده او را تصدیق خواهد کرد.
- – «پارقلیطا» آیین مسیح را تکمیل و ناگفته های او را بیان خواهد کرد و آن حضرت را جلال و شکوه خواهد بخشید.
بنابراین، اگر بنا باشد که پارقلیطای موعود «روح القدس» باشد از لحاظ آنکه حضرت مسیح آمدن او را مشروط به رفتن خود کرده و بودنش را در عصر خود ممتنع دانسته است، نبوت آن بزرگ مرد آسمانی محال خواهد بود. زیرا که «روح القدس» حامل وحی و واسطه بین حضرت اقدس الهی و انبیای خداست که در طول بعثت پیغمبران اولی العزم با آنان مصاحبت و ملازمت داشته است و نیز چون رفتن خویش را به منظور آمدن وی مفید خوانده و در نتیجه پارقلیطا را بزرگتر از خود معرفی کرده است. اگر بنا باشد که پارقلیطا «روح القدس» باشد لازم آید که فرشته حامل وحی که در حکم نامه رسان انبیای الهی است مقام و منزلتش از آنان فراتر و برتر باشد . از مجموع آنچه پیرامون بشارات و آیات گذشته نگارش یافت برای محققان روشن می شود که فرد مورد بشارت پیغمبری است پس از حضرت مسیح که از وی بزرگتر و تکمیل کننده شریعت و تصدیق کننده شخص او و کتاب اوست که دارای ریاست و زعامت روحانی ابدی بشریت بوده و موجب جلال و عظمت مسیح گردد. یعنی ساحت قدس آن حضرت را از شوائب نقص و گناه مبرا سازد. به هر حال، وقتی علما و دانشمندان مسیحی بخواهند با تغییر این کلمات متون صحیحه اناجیل را مخفی داشته و بدین وسیله بشارت ظهور پیامبر اسلام را نادیده انگارند، قرآن مجید متکفل بیان آنها خواهد بود: «یا اهل الکتاب قد جائکم رسولنا یبین لکم کثیرا مما کنتم تخفون من الکتاب و یعفو عن کثیر. قد جائکم من الله نور و کتاب مبین. یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام و یخرجهم من الظلمات الی النور باذنه و یهدیهم الی صراط مستقیم» . ای اهل کتاب! فرستاده ما (محمد (ص)) به سوی شما آمد و بسیاری از حقایق آسمانی را که شما کتمان کردید روشن می سازد و از بسیاری (که فعلا مورد نیاز نیست) صرف نظر می کند. به راستی از طرف خدا نور و کتاب آشکاری به سوی شما آمده است. خداوند به برکت آن، پیروان رضایت خود را به راههای سلامت هدایت می کند و به اذن خویش از تاریکی ها به سوی روشنایی می برد و آنها را به راه راست رهبری می کند.
منابع:
تثنیه، ۱۸:۱۸ و ۱۹.
اعمال رسولان، ۳:۲۲.
پیدایش، باب ۱۶.
پیدایش، ۱۷:۱۵–۱.
پیدایش، ۲۱:۲–۵.
پیدایش، ۱۶:۱۲ و ۲۵:۱۸.
اشعیا، ۲۹:۱۲.
شیخ محمود شبسترى، گلشن راز.
انجیل یوحنا، باب .۱۶
سفر تثنیه، باب .۱۸
انجیل برنابا، فصل ۴۲، سردار کابلی، تهران، چاپخانه حیدری.
انجیل برنابا، فصل ۱۶۳، حیدر قلیخان قزلباش (سردار کابلی)، تهران، چاپخانه حیدری، مهرماه .۱۳۴۵
انیس الاعلام، چاپ قدیم، ص ۱۹۵، ج دوم، بشارت .۲۵
انیس الاعلام فخر الاسلام، جلد اول، ص ۱۳، چاپ جدید، انتشارات مرتضوی.
الادیان فی القرآن، ص ۳۱۳، نقل از مخطوطه «تحفه اللبیب فی الرد علی اهل الصلیب» ، ص .۴۲
نحل/۸۹ انعام/۳۸ و ۵۹
انجیل یوحنا، باب ۱۶، دار السلطنه لندن، ۱۸۹۵ م.
انجیل یوحنا، باب ۱۴، آیه .۱۶
دکتر محمد صادقی، بشارات عهدین، تهران، محرم ۸۷ ه ، ص .۲۲۳
مائده/۱۶ ،۱۵
پیامبر در عهدین، محمد محسن پور، فصلنامه معرفت، شماره ۲۵
سیمای محمد (ص) در تورات و انجیل،غلامرضا دشتی رحمت آبادی، مجله مشکوه، شماره ۲۲
وسائل الشیعه جلد ۱۸
